Esta enfermidade vírica pillounos co pé cambiado, puxo moitas cousas patas arriba e deixou tamén, afortunadamente, ferrados de corazón por Galicia enteira, moi especialmente entre o persoal sanitario. Conversamos con Carmen Touriño Eirín, enfermeira vocacional, amiga e testemuña directa, en primeira liña, deste tsunami.
Quen vén sendo Carmen Touriño Eirín e a que se dedica?
Son Carmen, muller, nai e parella dunha muller excepcional. Son a maior de catro irmáns. Veño dunha familia tradicional, humilde, labrega, emigrada á cidade. Educáronme na importancia do esforzo e o traballo para acadar un porvir e na familia, baseada no coidado e o apoio mutuo entre os seus membros. Ía para veterinaria, pero as circunstancias fixeron que estudase enfermería. Foi un acerto. Son dese grupiño, quizás pequeno, de persoas que goza co seu traballo. Comecei traballando con anciáns; eles ensináronme moito desde a súa fraxilidade. Logo traballei nun hospital psiquiátrico: canta cordura me transmitiron aqueles doentes! E despois foi a pediatría, onde a maioría dos nenos saían adiante arroupados principalmente pola fortaleza das súas nais. As miñas andanzas remataron no Servizo de Pneumoloxía, onde me pillou esta pandemia…
Tiven que xestionar o meu propio medo para non quedar paralizada
Pneumoloxía? Iso debe cadrar no medio e medio do Covid-19…
Pois si. Inicialmente acollemos os primeiros casos con serenidade, pero o empeoramento dun dos primeiros ingresados, coa falta de material e as noticias tráxicas que chegaban desde Madrid, presaxiaban o peor. O primeiro paciente que morreu foi un home que viñera de Madrid para pasar uns días na nosa terra: o seu empeoramento foi fulminante.
Como fuches levando todo isto?
Con moito medo… O estar en primeira liña de actuación, o estar en contacto directo co virus… Os recursos eran os que tiñamos…, había escaseza, iso expoñíanos a unha alta probabilidade non só de contaxio senón tamén de transmitírllelo ás nosas familias, así que eu decidín afastarme da miña…, afrontar isto nas mellores condicións. Ademais tiven que xestionar o meu propio medo para non quedar paralizada e facer o que correspondía, o que se esperaba de nós, que era o coidado dos que o necesitaban
Que é o que máis te impactou de todo isto?
Pois nada máis entrar no hospital, o que te sorprendía era o silencio… Os corredores baleiros e as portas dos cuartos pechadas. Encollíache o corazón. Pero aínda máis cando entrabas na habitación e respirabas esa soidade: ademais da enfermidade, ese estar sós. Entrabamos de maneira fuxitiva, un entrar e saír para o indispensable. E o único contacto que tiñan co exterior eran as noticias da TV, estatísticas de afectados e de mortos, cousas que realmente non facilitan a curación.
Fixemos videochamadas ás familias cos nosos móbiles, poñiamos música polo interfono
Era enfrontarse a unha doenza descoñecida e máis letal do que se dicía…
Si… Moita incerteza… A información cambiaba dun día para o outro. Os pacientes recibían un diagnóstico descoñecido, non sabían que significaba “paciente covid-19 +“, pero intuían que nada bo os esperaba… Alí encerrados e separados do que eles entendían que era a súa salvación: a súa familia, os seus contactos… E o persoal, cando entraba, irrecoñecible, enfundado; os ollos, que é o que máis di dunha persoa, ocultos detrás dunhas lentes empanadas… E logo os últimos momentos de vida… Realmente é duro… Eles sentían esa soidade e seguramente sentían a soidade das súas familias, que desde as súas casas esperaban noticias… Esa situación de entrar nos últimos momentos da túa vida sen poder despedirte dos que queres ten que ser tremendo… Iso si que me custou moito asimilalo e xestionalo. E penso que iso se podería corrixir, que aínda que eran momentos críticos con restrición total do contacto, hai situacións onde se debería aliviar a restrición.
Isto cambia a perspectiva de calquera profesional…
Pois realmente vas asimilando estas situacións e despois entrabas nas habitacións e do que tratabas é de que os pacientes recibisen boas noticias, non os titulares que escoitaban. Fixemos videochamadas ás familias cos nosos propios móbiles, puxémoslles música polo interfono… Detalles pequenos que seguramente axudaron. E os pacientes dannos leccións de vida. Teño moi presente un paciente con pluripatoloxía, nunca se queixou! El dicía: “A queixa non me leva a nada, agora o que toca é loitar e tirar para diante!”. E dis ti “Pero como me pode dicir isto un paciente illado, que tivo que estar boca abaixo para respirar mellor, cunhas gafas de alta presión?”.
E a súa familia?
Nunca o puideron visitar. Só videochamadas con eles co noso móbil porque aquí hai moitos pacientes de 70, de 80 anos, sen móbil, ou sen móbil apto para videochamadas, e o que faciamos era facilitar esa comunicación coa familia.
Tivemos tamén o caso doutro que non quería falar cos seus porque se daba por desafiuzado, porque non quería preocupalos, que a el xa lle chegara o momento; e tamén foi dado de alta!
Eu non vivín esas situacións de veciños deixando notas ameazantes…, todo o contrario
Que sensacións tes?
Solidariedade… É importantísima esa xente que co que tiña na casa se dedicase a confeccionarnos batas, gorros; rapaces que tiñan impresoras 3D facendo pantallas para protexernos. As doazóns da xente cando tiñamos falta de material… É de tanto agradecer sentírmonos apoiados pola xente de fóra, da rúa… Eu non vivín esas situacións de veciños deixando notas ameazantes, botándonos para fóra; todo o contrario. E fortaleza, a fortaleza dos pacientes. O feito de que cando un loita, pode… Pacientes maiores que estiveron nunha situación moi límite e que saíron adiante grazas á súa fortaleza psíquica. Esta raza de xente que xa non queda, loitadores natos, afeitos a aguantar e a ser duros. É para aprender deles!
Que leccións debemos aprender?
Eu aprendín a valorar o que teño! Todo se pode perder nun tris. A valorar realmente o que tes. E, sobre todo, a loitar tamén polos demais. A nivel comunitario hai que aprender esa solidariedade: xuntos podemos conseguir cousas; a colaboración… Hai cousas moito máis importantes ca o material, o económico… Somos ínfimos. A nosa fraxilidade… Criamos que realmente podiamos controlalo todo, seres controladores de todo, e realmente somos insignificantes porque un bicho tan pequeno pode aniquilarnos en nada, somos insignificantes cando criamos que eramos a raza suprema.
Como foi a actitude, o ambiente de traballo?
A nosa supervisora e o noso xefe de servizo son moi optimistas. Foron moi necesarias persoas así, sempre apoiándonos, sentíndose orgullosos do seu equipo. Traballo en equipo foi o que vin, o que vivín. Porque ao principio foi todo moi descoñecido, dicíannos que tentásemos entrar o menos posible nas habitacións, o mínimo contacto. Era tremendo, porque como iamos ser enfermeiras sen achegarnos aos pacientes? E eles alí encerrados, vendo unicamente persoas que estaban totalmente encapsuladas en plásticos… E así e todo fómolo levando e moitos, a gran maioría, superárono.
Cambiaremos?
Disque seremos distintos, que cambiaremos, e eu, aínda que teño a esperanza de que cambiemos, creo que cambiará a xente que xa iniciara un traballo de cambio, pero temos que cambiar como seres humanos, como persoas, e darlles máis importancia ás cousas básicas, ás relacións… Aínda o outro día estabamos na saliña e pregunteilles ás xeracións novas que estaban contratadas de reforzo –porque elas traballan co móbil na man!–: “Pero que andades tanto no móbil, que escribides tanto no móbil?” E dixéronme “É que Zara está de rebaixas, ofertas especiais, e ademais permítenche devolver 30 días despois de que abran as tendas!” “Pero que me estadess a contar?! –quedei petrificada!– Pero non iamos cambiar, potenciar o comercio local, que a globalización non nos leva a nada… Pero que me estades a contar?” “Bueno, Carmen, iso non ten nada que ver…!”
