En 1961 Hannah Arendt asistiu ao xuízo contra o nazi Adolf Heichmann. O fiscal retratouno como un monstro ao servizo dun réxime criminal. Para a filósofa era un ser humano absolutamente normal. Teriamos feito o mesmo na mesma situación? O mal pode ser obra de xente corrente que se deixa levar pola ideoloxía dominante. Despreocupados das consecuencias dos seus actos. Disposta a cumprir as ordes. E a calar.
Esas persoas que non cuestionan nada non se poden perdoar, di. Son cómplices culpables. “Onde está a xente boa cando pasan cousas malas?”, preguntaba G. Orwell. Aquel nazismo, e todos os fascismos, ensinan que cando ocorren cousas moi malas, a maioría de nós, cala. E co silencio multiplicamos o mal.
Só catro anos máis tarde, en 1965, o novelista Horst Kruger, asistiu aos xuízos de Auschwitz, en Frankfurt. No centenario do nacemento do escritor, reeditouse a súa novela La casa herida, fundamental nas letras alemás das posguerra. Estremecedor documento histórico sobre o pasado nazi que non se pode esquecer. E perfecta radiografía duns alemáns inocuos que nunca foron nazis, pero sen eles os nazis nunca terían feito o seu traballo.
O libro remove as conciencias. Un pouco de luz fronte á pasividade cómplice diante da ideoloxía inhumana de Hitler. Nunha sociedade nin a favor nin en contra, o apoliticismo alimenta a besta cando o horror se disfraza do cotiá. Cando non quere ver nin oír nin xulgar. Refuxiados na comodidade da obediencia calada e das rutinas.
A maioría dos nazis era xente normal. Amaban con tenrura os fillos. Cantaban xuntos panxoliñas diante da árbore de Nadal. E, nunha intimidade cargada de bos sentimentos, intercambiaban agasallos. Vida cotiá parede con parede coa traxedia. Cegas formigas que se negaban a ver. Alemaña nazi ou a casa ferida.
Nos xuízos de Auschwitz desfilaban homiños grises, pero ben capaces de cometer actos da maior crueldade. E, desnazificados, retornaban ás vidas de bos, anónimos cidadáns. Sentado no fondo da sala, H. Kruger non era quen de distinguir fiscais de acusados, xente que mirou con sorpresa o ascenso nazi. Sen eles, o nazismo non tería realizado a súa infamia. Esa ideoloxía tóxica, filla do fascismo, credo maldito que prometía o walhalla e acabou creando o inferno.
Nada hai no libro de aparato excesivo, cruces gamadas, desfiles con fachos. Polas páxinas desfilan sensatos traballadores abducidos, cidadás seducidas por un mesías diabólico. Envelenados de resentimento nacionalista e delirios de grandeza. Lúcida radiografía dunha clase social inocua, sen maldade consciente, protagonistas pasivos da infamia.
Hannah Arendt resumiu aquela barbarie en tres palabras, banalidade do mal. Horst Kruger, nun libro, de desasosegante actualidade hoxe, La casa herida.
Juan Antonio Pinto Antón
