Por sorte, en Lugo coñecémonos todos nos tempos a relacionar, e mesmo quen viñemos de fóra, aínda nos anos grises e incoloros, tivemos a sorte de pintar amenceres, de sentir recendos profundos das primaveras. Si, tivemos a sorte inmensa de poder poñerlle cor a tanta sombra. Eran tempos de non entender o que pasaba, eran tempos de caras serias, de rigor, de andar con tentos apurados. Lugo era, por sorte, unha aldea grande, continuadora da nosa orixe rural da que procedemos. Nos arredores da cidade aínda había verzas, aínda había chantos e chantas dividindo leiras, aínda as vacas pastaban a carón da paisaxe cando mirabamos ao lonxe, desde o miradoiro do parque á ponte do río Miño, ao paseo da Tolda, ás Arieiras.
Araceli Herrero

© Foto: Instituto de Estudios Ulloáns

Todos sabemos que nesa paisaxe física está tamén unha paisaxe humana e sentimental. Todo, mesmo as lembranzas, está tecido con aquela xeografía humana na que andabamos ao paso dos outonos. Imbricado en rostros e ecos, en palabras, en feitos aos que a vida ensinou a coidar e mesmo a facer entrañables.

“Ti ben sabías que os fortes son os que choran en silencio”

Don Ricardo Carvalho viña buscar á súa muller, Ignacia Ramos, a Nacha, á saída das clases da tarde, co seu rostro serio e ríxido, tamén ponderado e grave. Quen podía sospeitar as tantas que pasara! Viña case sempre de riba, do lado de Fingoi, onde exercía a docencia e dirixiu o centro. Que cousas! Todo aquilo está aínda impregnado de pálidas cores, de atmosferas inéditas que veño debullar timidamente, cando atopo xente que prevaleceu firme no recordo. Xente coma ti. Non sei por que nese repaso case fotográfico aparece Araceli Herrero Figueroa. Estás e ves do lado de riba, de Fingoi, a carón de Carvalho Calero, a quen dabas recoñecemento e a consideración debida, reclamando dignidade no medio do deserto, despois de tantos anos de silencio, da vergoña do esquecemento.

Activista incansable —e hai que recoñecermo—, así como ese exemplo veraz do que facías gala co teu alumnado, ben o sei polas miñas sobriñas e polos traballos de investigación que lles marcabas, facéndolles volver ás orixes, recuperando o orgullo de seren, de sermos, da memoria e da tradición.

Ben podías: estabas ben ensinada, pois fora alumna predilecta de don Ricardo, a quen abondaches na súa poliédrica figura; tamén de Pimentel, aquel da aura de fume, alá enriba no alto, aquel que falou das cunetas e do medo, facéndonos estremecer. Tamén de Cunqueiro, fabulador dos soños, o sabio tolo que fixo falar ás pedras: “Alba é: vai lieiro!” Quedou a súa homenaxe escurecida polo mesmo virus co que ti loitaches.

Facultade de Formación do Profesorado

Facultade de Formación do Profesorado conta coa ‘Sala Araceli Herrero’ na honra da que fora a súa profesora

Souben do teu pasamento despois de verte na tele lembrar ao vello profesor en dignidades merecidas, neste noso país —ou impaís— onde a loita volveuse unha constante, sen variables, un ir e non mirar atrás, sequera aos lados. Lembro cando viñeches coa túa irmá á miña presentación do libro no Vello Cárcere, tan leda e feliz.

Foi nos tempos dese virus, e cando todos andabamos perdidos nas cautelas, en estremar distancias, sen esa forza vital das apertas e da bágoa compartida, aínda para chorarnos entre nós ou remoer xuntos calquera teimosía. Saíches sen facer ruído. Ti ben sabías que os fortes son os que choran en silencio, os que berran lonxe a súa dor e loitan todos os días batallas de soidades. Nese anaco de espazo no que quedas silandeira e sen a aperta, nesa estraña sensación na que falta o aire para expresarte, estas palabras quizais sirvan para explicarme e expresar a miña mágoa na ausencia sentida, confundida na condición fráxil que nos acontece, agora e sempre contigo, Lilí.

Quedan recendos no Círculo das Artes con “Os vellos non deben de namorarse”, cando, en mans de don Ricardo, apuntabades festas das Nosas Letras, e representabades Pimpinelas nos anos sesenta e poucos. Onde van os tempos!

“Contabas ser médica e preferiches ser sementadora”

É así. Nesta nosa panorámica xeral de imaxes lonxincuas veñen pousando outonos que son crepúsculos, solpores que arremuíñan follas nun recanto de ecos cantareiros, de músicas e melodías harmoniosas que se elevan entre as silveiras dos camiños, no templo do amor e do sosego á nosa lingua que herdaches do profesor Calero. Ti, que contabas ser médica e preferiches ser sementadora dese amor, dando exemplo.

Obras de Araceli Herrero

Obras de Araceli Herrero

Este outono persistente deixará ronsel para pousar lembranzas dun recanto que perfilou as contornas da ilusión, atento á tenrura, á memoria, dando pulo a tanto pasado de investigación e recollas, na importancia que nos precede. Nesta panorámica feliz do meu Lugo estarás sempre, Araceli, encarreirando honra e orgullo de sermos quen somos. Si, desde aquela orixe en Conde Pallares, enriba da farmacia familiar, onde teu pai tiña tamén consulta.

Porque, xa sabes, como dixo don Ricardo: “Houbo, houbo un tempo en que cantaban os paxaros e as rosas florecían á beira dos camiños…” Seguirei na loita e a cantar, alentado na forza que tamén ti me transmitiches.