Hai xa moitos anos, a principios ou mediados dos setenta do século pasado, cantaba na miña fráxil voz aqueles versos de Darío que se titulaban “Canción pra escribir mañá”, daquela en Fuxan os Ventos e sobre música de A. Campelo, que dicían, entre outras voces de fríos ventos: “Dixéronme de neno cando era namais que vento e fume dado ao vento, sen sempre unha alma pura un sentimento de rosas e de estrelas, primaveira”.
Sabiamos da longa noite, da espesa espera entre pedras e lousas do silencio
Darío foi sempre un gran poeta. Na súa orixe chairega viñera para Lugo, capital de estudo e instituto. Tratábase de ir un pouco máis alá da aprendizaxe da escola. El viña de Cospeito, en concreto de Roás; e eu viñera de Vilalba, a dona da Chaira, como lle chamaba Manuel María. Todos viñamos á capital abrir algo de horizontes. Xa na cidade, atopámonos no espertar á vida, nos desexos de trocar un mundo sen cores que nos tocara e nos afogaba, negado, para pór algo con máis de cor nos ilusorios ollos das imaxes. Uns e unhas facendo versos, cine, folgas, cursos de actualización e dinamización da conciencia, músicas, esperanzas, calor da loita incipiente, un fervedoiro de ilusións emocionadas. Pero por riba de escritor e poeta, foi amigo, amigo fiel, que non son moitos. E, por suposto, aquela relación de amizade duraría a vida enteira. Viñemos e coñecémonos, soubemos de nós por debaixo de mil silencios conspirados, libros agachados, conversas en festa e paseos tamén con Uxío, Trapero, Cunqueiro, Pimentel, Fole, Orestes, Enriqueta…, que eran algo maiores ca nos.
Mais, tal e como anunciaba a cantiga, no medio da insistencia do vento seguía a zoar: …Uns anos despois, ao ser o inverno, nun bosque escomezado a abrirse á vida, dixéronme “Neno, a vida éche moi dura moi sufrida, despois da primaveira, vén o inverno!”.
Aquel inverno que nos facía xuntar tanta xente entre desexos comúns, en soños que un día terían de ser reais, certos diante dos ollos. E non daban chegado. Conspirabamos, a pesar dos silencios “negacionistas” e de tanta limitación e censura, de tanta cautela e metáfora, mesmo disimulo. Nós tiñamos unha esperanza firme, a de ser, a de demostrar a dignidade da orixe, da lingua nosa. Queriamos amosarnos ao mundo sendo quen eramos, falando nesta lingua tan prohibida e negada. Catro tolas e tolos, catro, na ousadía de querer falar, escribir, cantar e soñar a liberdade. Mais, no medio do compromiso, sempre estaba Darío para axudar, para reconfortarnos. A censura andaba detrás, pisándonos para esmagar. Multas, negacións de concertos, de festivais, de proxeccións. Estabamos a confrontar a dura realidade. Cada pouco aparecía máis xente que se xuntaba, comezabamos a ser un grupo xeitoso. Amizades comúns como Fiz Vergara Vilariño, Marica Campo, Alfonso de Xermolos, Celso E. Ferreiro, Suso Vaamonde, Mingos e Parrado de Melide, Paco Martín, Luz Pozo, Luz Galocha, Morgan, Celeiro, Xabier Docampo, Ferrín, Agustín F. Paz, O Mago Antón, Mariña, o noso Manuel María e centos de persoas máis, que nos aloumiñaban versos e alentos. Como non, o Darío a carón, abondando posibles verbas para causas perdidas, …ou non tan perdidas.
Darío era firme e fiel coma un penedo, non precisaba de explicacións, miraba nos ollos e entendía perfectamente
Pasaba lentamente o tempo. Zoaban de novo os ventos do seu e xa tamén o meu cantar, porque o fixen meu, naquelas verbas: “Agora pola Terra camiñando, loitando coa vida, en contra da vida, non ollo máis que pranto e xeada, …ninguén me dice nada, ninguén me dice nada, …dice nada, …dice nada!”. Sabiamos da longa noite, da espesa espera entre pedras e lousas do silencio! Tempos de pouca cor, mais estabamos xuntos e iso era unha forza que non daba para o desespero. Sempre con Darío, a pesar das tantas dificultades, Darío estaba! Moitos foron os que non o entenderon ou non quixeron entendelo. Darío era firme e fiel coma un penedo, non precisaba de explicacións, miraba nos ollos e entendía perfectamente. Nada que explicar.
“Vou andando silandeiro, pola chaga compartida, por que non me din nada? Por que non me din nada, …me din nada, …me din nada? Ninguén dicía nada. Por que? Tantas preguntas nos fixemos, tanto amañamos o mundo e, no en tanto, fóisenos a vida agardando, como a Penélope, na esperanza e nos versos dun mañá que non dá chegado. Darío hoxe habita xa lugares da nostalxia. Onde queira que estea, sempre o botaremos en falta, imperecedoiro na memoria dos que soñamos con el a dignidade, das e dos que o quixemos e queremos, que acudimos a el para fortalecer no seu exemplo. Si, porque el nos cantou a esperanza de vencer, tamén desde a metáfora, os tres galgos da noite que daquela ondeaban nos pazos e palacios. Somos nós o lobo que nunha noite de séculos que vencerá nun recanto de luces e acabará cos finos galgos de tres “zarpazos”.
Quen non o coñeceu ao Darío, que volva sobre el polo moito que nos agasallou en traducións, relatos, versos. Veredes aquel meu amigo íntegro que acabo de relatar entre lembranzas. Védeo e escoitádeo metido nos versos da cantiga de amor que temos na Quenlla, “Por amor”, na que as verbas aloumiñan corpos do desexo e destecen as utopías de sons, ecos de harmonías, Patria e Matria liberadas. Vai coa miña profunda admiración e agradecida memoria por quen en verdade sei, será un ronsel de luz!
