Pingas de Orballo.

O cura da bicicleta

A Antonio Gandoy chamábao todo o mundo o cura da bicicleta. Era ese o seu medio de transporte. Viña sempre de alá lonxe, dándolle pedal á vida. Cando me vía, paraba e andaba un anaco comigo para falar cousas, do máis actual.

Gandoy, era un home que nunca dubidou, tiñas as cousas moi claras e estaba seguro daquilo no que cría. Sempre tiña moito que dicir, sen calar nada. Pero sobre todo tiña moito que facer, e aí era onde sempre atinaba. Entendía que había moitos que falaban sen ter nada que dicir. E iso, coidaba, era usurpación.

Cría que se podía cambiar aquel estado de cousas no que se vivía, anos de mil novecentos setenta e oitenta e pico, era necesario levar o ensino aos enfermos, aos poboados xitanos: había que facelo, había que empezar xa. Eu sendo mestre no Picato, ao vir de tarde seguía cara ao poboado xitano nas aforas da estrada á Fonsagrada. Tiñamos clase polas tardes, viñan ben deles, de distintas idades. Todos querían aprender a ler e escribir. Motivábaos o carné de conducir. Querían unha “fregoneta” para recoller os cartóns e cousas para a revenda. Era posible unha escola infantil, para nenos do rural, unha escola na casa: Preescolar na casa. Despois púxose en marcha un proxecto para toda a provincia, despois toda Galiza. Ao final destruírono aqueles que dicían que era un parche. E quedamos tamén sen parche!

Sabía que era posible unha economía de mercado sostible e máis equilibrada e humanizada e unha planificada, para atender xente marxinal daquel entón. Así, fomos a aquela obra na Ronda da Muralla. Pedro –un alumno da escola no poboado das aforas de Lugo- traballaba alí, tiña xa 60 anos, xitano e maior, subía e baixaba materiais da obra sen descanso, estaba sen protección ningunha e sen asegurar, nunhas condicións economicamente lamentables. El falou co contratista. Dixemos coñecer os feitos e o abuso. Falamos de poñelo en coñecemento das autoridades. O contratista, apurado e descuberto, preferiu amañar as cousas e poñer en orde o contrato e as condicións salariais de Pedro, mesmo pagar algún atraso.

Sabía que en Galiza había unha inquedanza política de se facer valer, de ser quen somos en propiedade de nós e de lingua, de dereito do pobo a exercer o seu goberno. El falaba, xa daquelas, dunha república federada de pobos sen estado, nos que –renunciando ao emprego da forza e á dependencia servil- poder chegar a convivir en paz na diversidade, no respecto e consideración. Cousa que aínda hoxe non pasa.

Hoxe abonda a teoría pero, na práctica, Antonio estaría reivindicando recoñecemento e respecto polo noso. Era un líder social sen vínculos directos a siglas, de esquerdas, desa esquerda activa que busca sempre poñer en claro as cousas e, despois, se procede, falar. Traballaba cun gabinete de avogados –con Esperanza Silvosa e o Pumariño-, fundamentalmente laboralistas que conciliaban coas causas dos pobres e das perdidas, para defender a dignidade.

Era e foi Gandoy, un reformador adiantado, capaz de conciliar palabras –non moitas, as precisas- para o entendemento, primordialmente actuaba e despois buscaba como articular nas palabras o resumo dos feitos, e a seguir traballando. Queda unha escultura del, no principio dunha avenida de Lugo, tamén alí está coa bicicleta. Memoria agradecida para Gandoy, amigo na loita inacabada.