“Á nosa Igrexa fáltalle a pobreza do risco. Onde está a súa audacia hoxe? A Igrexa é servidora cando nos feitos se sitúa xunto á xente inmigrante, desempregada, presa, excluída, as minorías… Sermos cribles obríganos a ser verdadeiros en toda situación…, sen facer trampa. Se a Igrexa non serve, non serve para nada” (Do libro de J. Gaillot, Una Iglesia que no sirve, no sirve para nada).
Gaillot cun grupo de sen papeis en París
A memoria é un espazo atemporal regalado para manter a vida, o antídoto para que nada se perda nunca. Non se pode perder a ollada transparente e a voz do profeta honrado.
O bispo Jacques Gaillot fora citado no Vaticano polo Cardeal Gantin un día de xaneiro de 1994, que lle dixo: “Vostede deixa desde hoxe ás 12 de ser bispo de Évreux. Se firma a renuncia, converterase en bispo emérito; se non, queda nomeado bispo dunha diocese chamada Partenia” Era unha diocese inexistente desde o século V, perdida nun deserto do norte de África. El non asinou nada, volveu para Évreux e pouco tempo tardaría en declarar: “Xa que Partenia non ten lugar, estarei en todos os lugares onde os «sin» pensen que a miña presenza sexa útil”. Abofé que cumpriu. Mesmo no seu leito de morte gravou unha mensaxe para o pobo iraní, con bagoas nos ollos e case xa sen voz, dicindo que marchaba con Irán no corazón.
“Xa que Partenia non ten lugar, estarei en todos os lugares onde os «sin» pensen que a miña presencia sexa útil”
Non podo falar de Jacques sen convocar as memorias pequenas, os detalles dos que perdín a conta ao longo de tantas aventuras compartidas, tanto aprendido e atesourado, desde aquela mañá de primavera de 1994, en París, na que nos coñecemos. Hoxe son quen son, en gran medida grazas, a Jacques; como profesional da tradución, como muller de Igrexa e como persoa. Permitide que lle renda aquí esta breve homenaxe.
Contareivos. Non se podía saír á rúa con el pensando chegar a algures sen que se lle cruzase un bo número da xente que o paraba para comentarlle cousas da vida, necesidades ou, simplemente, saudar… Unha Partenia sen fronteiras e a ceo aberto. Se iamos camiño dalgún restaurante (o habitual estaba a 200 m do seu domicilio), podía levar unha hora chegar, sen importarlle o tempo dedicado a cada persoa. Non me cega o cariño, ou si, mais foron tantas as mostras de coherencia que perdo a conta. Se quedabamos no despacho, o mesmo… Chamadas da xente por problemas de vivenda, un preso que visitar, alguén que non acadaba un papel de estranxeiría… Non ficaba ninguén sen resposta, con atención exquisita. Mirábate aos ollos e lía o que non lle contabas e, ás veces respondía preguntas que non formularas. Quixeron dicir que non era ben listo. Nunca atopei unha persoa cunha intelixencia tan eficaz, tanto como a fe e o amor pola xente que non sabía disimular.
Gaillot cun grupo de sen papeis en París
Hai días díxome alguén: “Coñeciches a Gaillot?… Pois el foi quen nos casou, a min, xudeu, coa miña muller, musulmá”, na capela católica do convento dos Espiritanos, onde residía. El facía esas cousas… e tantas. Xa no seu funeral, puidemos partillar que non só fora ese home dos combates xustos, tantos como lle deu a vida para levar, mais tamén o home das pequenas grandes cousas e xestos. Pequenos xestos como non marchar nunca dun establecemento sen ir saudar á cociña, quitarche da man un coitelo porque “Eu tamén vou picar patacas para a tortilla!”, ou un estropallo para fregar os pratos. E non creo que nunca máis ningún bispo me volva a preparar o almorzo. Ás 11 eu fórame deitar, despois dunha xornada esgotadora –o famoso día da presentación do seu libro Me tomo la libertad, en Madrid, onde participou Pepe Chao–; petan na porta do dormitorio e oio a Jacques: “Oíches, non podes deitarte. Acaba de chegar xente do Brasil, eu non sei portugués, viñeron de moi lonxe e temos que falar agora… Mentres quede xente por escoitar, ninguén vai durmir aquí”. A primeira, na fronte…, aprendendo pastoral pola vía rápida. Iso si, a visión matutina dun bispo pelexando coa cafeteira mereceu a pena.
Mais eis aí as grandes loitas. Sempre con voz firme, defendeu os cambios radicais que quería para a Igrexa: dereito da xente divorciada a volver a casar pola Igrexa, ordenación de mulleres e homes casados… Apoiou desde os primeiros instantes a famosa petición de Somos Igrexa (estivo presente no momento da redacción do primeiro borrador) e tamén se posicionaba na política: acollida incondicional dos inmigrantes, defensa dos dereitos dos colectivos LGBTIQ, postura radicalmente antinuclear que mantivo na Asemblea da Conferencia episcopal do 1993, xunto con outros 10 bispos, contra a postura oficial da xerarquía! Chegou a embarcarse para Mururoa nun barco con Greenpeace, que ía impedir un ensaio de armas nucleares francesas na Polinesia.
Conta o que foi o seu vicario xeral en Évreux, J.F. Berjonneau: “Se non quedase máis ca un cura na diocese, nomearíao capelán do cárcere”; os presos eran unha prioridade absoluta para el. Hai para libros e libros, se xuntamos todas as testemuñas. E ese vicario era capelán de cárcere, o seguinte fora un capelán de centro psiquiátrico. Liberara toda unha planta do pazo episcopal para acoller os presos liberados que non tiñan a onde ir.
Está a Internet e a súa bibliografía para saber todas as súas andanzas1. A súa familia convocou a unha misa sen corpo, sen enterro posíbel, xa que Jacques deu o seu corpo –que era o único que lle quedaba por dar– á ciencia. Fartáronse de escoitar as nosas historias, de preguntar cousas sobre o seu tío, irmán… Que vos contarei, polo demais? Que so viñeron 7 bispos, os dous do lugar (París) e os outros cincos eméritos. O pobo de Partenia ocupouse de encher os bancos.
