Xa falamos da mentira como arma de destrución electoral masiva. Hai quen se dedica a contalas e calcúlase que no mandato de Trump houbo 30 573 trolas pronunciadas -ou twitteadas- como verdades, ou como “post-verdades”, que é unha maneira mentireira de alcumar a mentira de toda a vida.

Tamén hai unha mentira por omisión: os autoenganos, que consisten en cerrar os ollos e mirar para outro lado; que consisten, dito doutra maneira, en ter un elefante na sala de xuntas e que todo o persoal estea a disimular e falar doutras cousas, como se o paquidermo non estivese alí desafiando a nosa ilusión de que “non pasa nada”.

Hai unha pandemia sanitaria. Si. E hai unha pandemia de novos residuos pandémicos. Máscaras e luvas que, dependendo do material, tardarán centos de anos en degradarse. Disque 130 000 millóns de máscaras cada mes. E toneladas dese material degradaranse no mar. Polo san Xoán, a sardiña pingará o pan con microplásticos fabricados en Shangai. E iso non é unha posverdade, senón unha verdade post-pandémica. Tamén pode ser que as sardiñas -que son filtradoras de plancto- se farten de filtrar microplásticos e que, en asemblea, decidan extinguirse, coma os castrexos no Medulio, diante de tanta invasión, tanta teimosía contaminadora do seu espazo vital. Sempre poderemos asar máscaras, directamente.

Evidentemente hai responsabilidade individual en cada máscara que se tira no lugar incorrecto: na rúa, no rego, no río, pola ventá do coche ou no paseo marítimo. Pero resulta ben chamativa a pouca insistencia, a falta de sensibilización sobre as máscaras como “residuo persistente por xeracións”, e sobre como desfacerse delas, ou, -xa é moito pedir- establecer un novo colector específico para residuos sanitarios, agora que cada casa, cada cidadán é un consumidor de equipos de protección individual e cada parroquia, cada barrio, un hospital de campaña.

A clave estará seguramente no elefante dos nosos residuos. Case que mellor “non menealo”. É un problema monumental. Metémolo debaixo da alfombra. Non falamos del. Xa temos abondo con sobrevivir. Que non pare o festín do plástico.

O que faltaba era dar co estilo, co modelo e coas plataformas. Paréceme que a cousa iría polo que Esther Estévez fai no seu “Dígocho eu”. Esther, xornalista de Verín, deu coa fórmula e os lugares que fan posible toda esa frescura e complicidade, toda esa simpatía contaxiosa. Pouca xente nos corrixe -a todos e todas- tanto, e pouca xente sabe corrixir e deixar na persoa corrixida, un sorriso. A mesma Esther -que fai equipo con Carlos Amado e Rocío Pérez- resumía así os seus microvídeos: É unha aprendizaxe coa que non tes por que escachar a rir pero, polo menos, non se che fai pesada.

Os microprogramas do “Dígocho eu”, na Galega, e xaora nas redes sociais, teñen a duración exacta, xeran dopaminas e serotoninas na audiencia e teñen, como moitos profes comproban cada día co seu alumnado, unha portentosa eficacia comunicativa entre os máis novos. Algún deles fíxose viral, rebordou o ámbito galego polas redes sociais, como aquel no que explica que “zorra”, en galego, non é o mesmo ca en castelán senón que equivale ao que en inglés se di “sled”; en francés, “traîneau”; en castelán “trineo”; en portugués “trenó”. E que por iso unha “carreira de zorras” vén sendo un deporte de inverno e non un insulto a ninguén.

A cousa aí queda. Mellorar as estratexias. Demandar máis estas cousas, asociar a lingua propia do país coa serotonina, coas novas plataformas, co futuro e coa complicidade divertida do humor que nos é propio. Como a campaña recente que se fixo desde a Mesa pola Normalización Lingüística, por crear unha canle “xabarín club” na TVG. Para que os nenos e nenas galegas se vexan “expostos” a ese, disque, tremendo perigo que é a lingua galega, falada con normalidade, naturalidade e bo humor.